Rusland in 2018 (5): maatschappij

René Does

Als vervolg op zeven eerdere series op deze site, over de ontwikkelingen in Rusland in de jaren 2011 en 2012, 2013, 2014, 2015, 2016, 2017 en de ontwikkelingen in het eerste decennium van deze eeuw, gaan de afleveringen nu over de ontwikkelingen in Rusland in 2018. De serie wordt weer gemaakt op basis van de speciale dikke eindejaarsbijlage van de kwaliteitskrant Nezavisimaja Gazeta (Onafhankelijke Krant), van 28 december 2018.

De redactie van Nezavisimaja Gazeta behandelt in de jaarlijkse bijlage veertien onderwerpen (dit jaar iets andere dan vorig jaar): algemene ontwikkelingen, politiek, economie, energie, maatschappij, 'nabije' buitenlandse politiek (de veertien andere voormalige sovjetrepublieken die al dan niet lid zijn van het Gemenebest van Onafhankelijke Staten), buitenlandse politiek (buiten de voormalige Sovjet-Unie), militaire zaken, onderwijs, wetenschap, religie en maatschappij, cultuur, literatuur en televisie.

De keuzes van de redactie zijn vaak voorspelbaar, maar soms ook onverwacht. Hieronder het vijfde deel, over opvallende gebeurtenissen in de Russische maatschappij.

1. Beste WK voetbal ooit. Het WK Voetbal van 2018 in Rusland was het beste WK voetbal ooit. Dat menen niet alleen de Russische voetbalsupporters en -journalisten, maar ook de FIFA en vele buitenlandse voetbalfans. Ondanks de bedenkingen vooraf over de hoge bouwkosten van de stadions en de veiligheid, werd het toernooi in Rusland een veilig en comfortabel voetbalfeest.
   De buitenlandse voetbalsupporters werden met grote gastvrijheid en in een feestelijke sfeer ontvangen. Veel wedstrijden waren tot het laatste moment spannend. In de door Frankrijk met 4-2 van Kroatië gewonnen finale werden voor het eerst sinds de WK-finale van 1966 zes doelpunten gescoord. Voor het eerst werd tijdens een groot voetbaltoernooi het systeem van de videoscheidsrechter (VAR) toegepast.
   Het Russische nationale elftal presteerde tegen alle verwachtingen in bijzonder goed. Het voetbal kreeg in Rusland een grote nieuwe schare supporters en volgers. Het Russische voetbal staat nu voor de taak deze nieuwe populariteit vast te houden.
2. Tijdrekken in zaak 'Zevende studio'. De strafzaak wegens vermeende verduistering van subsidiegelden tegen de vier verdachten in de zaak 'Zevende studio', onder wie de kritische theaterregisseur Kirill Serebrennikov, duurt inmiddels anderhalf jaar, gedurende welke periode de vier verdachten onder huisarrest zijn geplaatst.
   In de zaak, die inmiddels 270 ordners met stukken beslaat, wordt maar geen beslissing genomen door de rechter. Het Openbaar Ministerie heeft geen hard bewijs van verduistering in handen, waardoor de verdediging van de verdachten om vrijspraak vraagt.
   De Nezavisimaja Gazeta verwacht dat de verdachten een voorwaardelijke veroordeling krijgen gelijk aan de periode dat het onderzoek tegen hen loopt. Het zal dan niet komen tot protesten tegen een mogelijke veroordeling, maar de verdachten zullen een lange, afschrikwekkende vervolgingsperiode hebben gemaakt en hoe dan ook een strafrechtelijke smet op hun cv hebben.
3. Blokkade van Telegram mislukt. Volgens de 'Jarovaja-wet' uit juli 2018 moeten Russische telecomdienstverleners het telefoon- en internetverkeer
   

   Doerov legt uit waarom Telegram beter is dan WhatsApp.

   van hun gebruikers minstens een half jaar bewaren. De Russische berichtendienst Telegram weigerde dit echter te doen vanuit de mening dat de gebruikers hun eigen gegevens beheren.
   De geheime diensten van Rusland stellen dat sociale media door terroristen misbruikt kunnen worden, terwijl Telegram hiertegenover stelt dat terroristen niet van sociale media afhankelijk zijn. Er ontwikkelde zich een kat-en-muis-spel tussen telecomtoezichthouder Roskomnadzor en Telegram.
   Nadat Roskomnadzor Telegram blokkeerde legde Telegram-oprichter Pavel Doerov de gebruikers uit hoe zij de blokkade konden omzeilen. Zelf vluchtte Doerov naar het buitenland om aan arrestatie te ontkomen.
   Op 22 april vonden in veel Russische steden demonstraties plaats voor een vrij internet. De acties werden op 30 april in Moskou afgesloten met de massabetoging 'Voor een vrij internet', waar 12.000 veelal jonge mensen aan deelnam. Zij wierpen tijdens de betoging met papieren vliegtuigjes, het logo van Telegram.
4. Strafzaken tegen artsen leiden tot protesten. Russische artsen kunnen makkelijker strafrechtelijk vervolgd worden voor medische vergissingen. Het gebeurde in 2018 ook steeds vaker. Het hoofd van het Russische Onderzoekscomité, Aleksandr Bastyrkin, ondertekende op 26 november een besluit, waarin de oprichting van speciale onderzoekscommissies naar medische vergissingen, 'iatrogene misdrijven' in de terminologie van het Onderzoekscomité, werd bepaald.
   De meest geruchtmakende zaak was de veroordeling op 22 januari van de hematoloog Jelena Misjoernaja tot twee jaar gevangenisstraf wegens vermeende medische nalatigheid bij een te vroege geboorte, waarbij de baby overleed. Misjoernaja werd echter massaal gesteund door de medische gemeenschap van Rusland, die haar veroordeling onterecht vond. Een petitie om het vonnis tegen haar te herzien werd door 70.000 mensen ondertekend.
5. Grote brand in winkel- en ontspanningscentrum Winterkers in Kemerovo. Op 25 maart vond in de stad Kemerovo in de Oeral een van de grootste branden in Rusland van de laatste honderd jaar plaats. Om 16.04 uur in de middag ontstond er daar een grote brand in het winkel- en ontspanningscentrum Winterkers.
   
   

   Gedenkplaats voor de slachtoffers van de ramp. Foto: kremlin.ru.

   In een bioscoop van Winterkers zat tijdens de brand een hele schoolklas met een leerkracht en twee begeleidende ouders vast, omdat alle uitgangen van de zaal waren gesloten of geblokkeerd. Alle bezoekers van de bioscoop kwamen om. In totaal vonden 64 bezoekers van Winterkers de dood in de brand, onder wie 41 kinderen.
   Twee bioscoopzalen stortten van de vierde naar de derde verdieping door de brand. In het onderzoek naar de brand werden zes mensen uit de bedrijfsleiding van Winterkers en het regiobestuur van Kemerovo gearresteerd wegens corruptie en nalatigheid bij de naleving van de bouwvoorschriften en veiligheidsregels.
   President Vladimir Poetin bezocht de rampplek op 27 maart; 28 maart was een dag van nationale rouw in Rusland. Poetin werd echter niet vergezeld door gouverneur Aman Toelejev, die verklaarde de hulpdiensten niet in de weg te willen lopen.
   De afstandelijke houding van de autoritaire Toelejev, sinds 1997 gouverneur van de provincie Kemerovo, leidde tot zulke omvangrijke protesten dat hij zich genoodzaakt zag om op 1 april zijn ontslag bij Poetin aan te bieden. Op 17 september werd Toelejev benoemd tot rector van het Instituut voor de Ontwikkeling van het Beroepsonderwijs van de regio Koezbass.