Rusland in 2014 (11): cultuur

René Does

Als vervolg op drie eerdere series op deze site, over de ontwikkelingen in Rusland in de jaren 2011 en 2012, in 2013 en de ontwikkelingen in het eerste decennium van deze eeuw, start nu een serie over de ontwikkelingen in Rusland in 2014. De serie wordt weer gemaakt op basis van de speciale dikke eindejaarsbijlage van de kwaliteitskrant Nezavisimaja Gazeta (Onafhankelijke Krant), van 30 december 2014.

De redactie van Nezavisimaja Gazeta behandelt in de jaarlijkse bijlage veertien categorieën onderwerpen: algemene ontwikkelingen, politiek, economie, Russische regio's, 'nabije' buitenlandse politiek (de veertien andere voormalige sovjetrepublieken die al dan niet lid zijn van het Gemenebest van Onafhankelijke Staten), 'verre' buitenlandse politiek (buiten de voormalige Sovjet-Unie), maatschappij, wetenschap, militaire zaken, religie, cultuur, literatuur, kunst en televisie.

De keuzes van de redactie zijn vaak voorspelbaar, maar soms ook onverwacht. Hieronder het elfde deel, over cultuur.

1. 

   Beeld uit de film Leviathan. Foto: www.festival-cannes.fr.

   Nieuwe films van Kontsjalovski en Zvjagintsev. Binnenlandse problemen, buitenlandse successen. Zo kon het lot van de nieuwe films van twee van de belangrijkste hedendaagse Russische regisseurs worden omschreven: Leviathan van Andrej Zvjagintsev en De witte nachten van postbode Aleksej Trjapitsyn van Andrej Kontsjalovski.
   Zvjagintsev won in mei tijdens het Filmfestival van Cannes de prijs van beste scenario en Kontsjalovski won in september tijdens het Filmfestival van Venetië de prijs van beste regisseur. Beide films spelen zich af in de eenzame en schilderachtige natuur van het Hoge Noorden van Rusland en hebben de raadselachtigheid van de Russische geest als thema.
   Door veranderingen in de wetgeving over vertoningsrechten waren beide films echter niet in de Russische bioscopen te zien. Kontsjalovski trok zijn film als reactie helemaal terug van de Russische filmmarkt. De witte nachten… werd slechts een keer uitgezonden op het Eerste Televisiekanaal.
   Leviathan zou in 2015 wel brede verspreiding krijgen in de Russische bioscopen, maar in een gecensureerde versie. In lijn met de nieuwe wetgeving die het openbare gebruik van vloek- en scheldwoorden verbiedt, zullen deze woorden in de getoonde versie worden verwijderd.
2. Nieuwe dirigent Bolsjoj. Na het vertrek van dirigent Vasili Sinajski in 2013 kreeg het orkest van het Bolsjoj-Theater in Moskou na een jaar pauze een nieuwe dirigent: de 37jarige Toegan Sochijev. Opmerkelijk is dat Sochijev net als de huidige dirigent van het Marinski-Theater in Sint Petersburg, Valeri Gergijev, van Noord-Ossetische afkomst is.
   Sochijev opende het theaterseizoen in september met een uitvoering van de opera De Maagd van Orléans van Tsjajkovski. Verder werkte de Moskouse Philharmonie aan de oprichting van het project ´Russische virtuele concertzaal´, dat wil zeggen een project om concertuitvoeringen in Moskou onder de beste binnen- en buitenlandse dirigenten via internetverbindingen gelijktijdig in de concertzalen van grote steden in heel Rusland te kunnen bekijken.
3. Hervorming Russische Academie van Kunsten. De Russische Academie van Kunsten (RACh) onderging een ietwat vergelijkbare hervorming als de grote Russische Academie van Wetenschappen (RAN). Bij de RACh kwam de hervorming erop neer dat de onderwijsinstellingen van de Academie, zoals het Moskouse Academische Kunstlyceum, onder het bestuur van het Ministerie van Cultuur werden geplaatst. De RACh behield het bestuur over haar wetenschappelijke onderzoeksinstituten, museum en bibliotheek.
4. Zuivering van adviesraden. Begin april werden door het Ministerie van Cultuur de adviesraden op cultuurgebied, die nog maar sinds oktober 2013 bestonden, gezuiverd: de zittende leden van de adviesraden werden vervangen door nieuwe, wier kwaliteiten volgens de Nezavisimaja Gazeta minder gebaseerd waren op deskundigheid op de verschillende culturele beleidsterreinen en meer op politieke volgzaamheid ten opzichte van de machthebbers.
5. Samenvoeging van kunst- en cultuurinstellingen. Onder het motto van ´optimalisering´ vond er op regionaal niveau vaak een samenvoeging van kunst- en cultuurinstellingen plaats, zoals klassieke concertorganisaties met poppentheaters. Het begon in het begin van het jaar in de provincie Tjoemen, en verschillende andere regio´s volgden snel, zoals de provincies Pskov en Toela.
   Vanuit financieel-organisatorisch opzicht kan het verdedigbaar zijn om bijvoorbeeld een verlieslijdend poppentheater met een winstgevende concertzaal samen te voegen, maar volgens de krant bestaat het gevaar dat kleinere kunstvormen die moeilijk zonder subsidies kunnen overleven hun artistieke zelfstandigheid en eigenheid in zulke grotere verbanden kunnen verliezen.