Rusland in 2017 (7): onderwijs

René Does

Als vervolg op zes eerdere series op deze site, over de ontwikkelingen in Rusland in de jaren 2011 en 2012, 2013, 2014, 2015, 2016 en de ontwikkelingen in het eerste decennium van deze eeuw, start nu een serie over de ontwikkelingen in Rusland in 2017. De serie wordt weer gemaakt op basis van de speciale dikke eindejaarsbijlage van de kwaliteitskrant Nezavisimaja Gazeta (Onafhankelijke Krant), van 28 december 2017.

De redactie van Nezavisimaja Gazeta behandelt in de jaarlijkse bijlage veertien onderwerpen (dit jaar iets andere dan vorig jaar): algemene ontwikkelingen, politiek, economie, Russische regio's, 'nabije' buitenlandse politiek (de veertien andere voormalige sovjetrepublieken die al dan niet lid zijn van het Gemenebest van Onafhankelijke Staten), buitenlandse politiek (buiten de voormalige Sovjet-Unie), wetenschap, onderwijs, gezondheidszorg, militaire zaken, religie en maatschappij, cultuur, kunst, literatuur en televisie.

De keuzes van de redactie zijn vaak voorspelbaar, maar soms ook onverwacht. Hieronder het zevende deel, dat de belangrijkste gebeurtenissen in de Russische onderwijssector opsomt.

1. Wetenschappelijke titel van minister van Cultuur definitief erkend. De Russische minister van Cultuur, Vladimir Medinski, mag zich definitief doctor in de wetenschappen blijven noemen, zo bepaalde minister van Onderwijs en Wetenschap Olga Vasiljeva op 28 oktober. In 2011 had Medinski zijn proefschrift Vraagstukken van objectiviteit in de bestudering van de Russische geschiedenis van de tweede helft van de vijftiende tot de zeventiende eeuw succesvol verdedigd aan de Russische Sociale Staatsuniversiteit.
   
   

   Cultuurminister Medinski komt regelmatig bij Poetin om verantwoordelijkheid af te leggen. Foto: kremlin.ru

   Deze universiteit is de laatste jaren negatief in het nieuws gekomen wegens corruptie en nepotisme bij het toekennen van wetenschappelijke titels. Zo werd dochter Galina van ex-rector Vasili Zjoekov op 25jarige leeftijd de jongste doctor in de wetenschappen in de geschiedenis van de Russische Federatie.
   De twijfels over het wetenschappelijke gehalte van de dissertatie van de conservatieve Medinski kwamen naar buiten nadat hij in 2012 minister van Cultuur was geworden, maar pas in 2016 dienden twee historici, Vjatsjeslav Kozljakov en Konstantin Jeroesalimski, en Ivan Babitski van de organisatie Dissernet een officieel bezwaar in tegen de toekenning van de doctorstitel aan Medinski.
   Volgens de drie historici zou Medinski's proefschrift tekortschieten in originaliteit, gebruik van bronnen, objectiviteit, chronologie, feitenverwerking en omgang met bronnen in vreemde talen. Ook zou het proefschrift geen nieuwe historische inzichten bieden.
   De Hoogste Attestatiecommissie (VAK), die in Rusland over de wetenschappelijke promoties gaat, wees het bezwaarschrift echter af. Op 28 oktober nam Vasiljeva het oordeel van de VAK over dat in het proefschrift van Medinski geen sprake is van plagiaat en het een origineel onderzoek van de auteur betreft.
2. Licentie Europese Universiteit ingetrokken. Op 20 maart trok het Arbitragehof van de stad Sint-Petersburg en de provincie Leningrad de licentie van de Europese Universiteit in Sint-Petersburg in. De universiteit was in 1994 opgericht door de toenmalige burgemeester van Sint-Petersburg, Anatoli Sobstjak, en de jonge stadspoliticus Aleksej Koedrin.
   De Europese Universiteit ontwikkelde zich tot een liberale hoger onderwijsinstelling met goede docenten, waar bijzondere vakken als semiotiek, Fins-Oegrisch en antropologie konden worden gestudeerd. Maar in 2016 werd de universiteit slachtoffer van 'politieke druk en een overname door raiders'. Zo noemde de nationalistische activist Vjatsjeslav Dobrochotov de universiteit een 'anti-Russische organisatie'.
   Omdat de huur van het universiteitsgebouw aan de Gagarinstraat 3 door het stadsbestuur niet werd verlengd, trok de Russische Onderwijsinspectie (Rosobrnadzor) in augustus 2016 de onderwijslicentie van de Europese Universiteit in. Op 20 maart werd deze beslissing door het Arbitragehof bevestigd. Het bleef in de rest van het jaar onduidelijk of de Europese Universiteit de licentie kon terugkrijgen.
3. Scholier houdt pacifistische toespraak in Bondesdag. Op 20 november hield een 16jarige scholier uit de West-Siberische oliestad Novy Oerengoj een twee minuten durende toespraak voor de Duitse Bondesdag in Berlijn in het kader van een onderwijsproject over soldaten die in de Tweede Wereldoorlog zijn omgekomen. Hij had het lot bestudeerd van een Duitse soldaat, Georg Johann Rau, die gevangen was genomen tijdens de Slag om Stalingrad en op 17 maart 1943 in een strafkamp in de buurt van Novy Oerengoj was overleden. Op de begraafplaats van Rau had hij de graven gezien van 'onschuldig gestorven mensen, die vreedzaam wilden samenleven en niet wensten te vechten'.
   Het mag geen verbazing wekken dat de toespraak van de Siberische scholier onder veel Russen boosheid opwekte en de vraag opriep waar het Russische onderwijs mee bezig is. De Nezavisimaja Gazeta meldt dat er na de toespraak vele oproepen waren om van geschiedenis weer een verplicht vak te maken in het Russische onderwijs. Ook zou de toespraak 'de problemen van de moderne "informatiesamenleving"' blootleggen.
4. Ook staatstesten voor leerkrachten. In Rusland gaat 44 procent van de schooltijd van leerlingen op aan de vakken Russische taal, literatuur en wiskunde. Aan Russische taal moeten scholieren in totaal 1.500 lesuren besteden.
   Op 4 september meldde vicepremier Olga Golodets in Vladivostok tijdens de vergadering van de Raad voor Russische taal, een adviesorgaan van de regering, dat leerkrachten Russische taal, net als hun leerlingen, ook een staatsexamen moeten afleggen omdat onderzoek had uitgewezen dat 15 tot 20 procent van de docenten zelf geen voldoende scoorden voor de examens Russische taal en wiskunde. Een onafhankelijke commissie moet na het examen vervolgens bepalen of een leerkracht wel geschikt is voor haar taak.
   Onder leerkrachten Russische taal werd verschillend gereageerd op de aankondiging van Golodets. Velen vonden het een vernederende miskenning van hun professionaliteit. Maar in bijvoorbeeld Moskou werd er rustiger gereageerd, omdat het daar al langer gebruik is dat leerkrachten in hun portfolio een onafhankelijke beroepstest door het Centrum voor onafhankelijke diagnostiek van Moskouse Centrum voor de Kwaliteit van het Onderwijs moeten opnemen.
5. Orde scheppen in overzicht leerboeken. Minister van Onderwijs en Wetenschap Olga Vasiljeva vertelde op 10 oktober voor de Federatieraad, het Russische Hogerhuis, dat de lijst van officieel goedgekeurde leerboeken in het onderwijs van Rusland maar liefst 1.376 titels bevat, die door de overheid worden bekostigd. Het gaat in de leerboekenbranche niet alleen om inhoudelijke keuring, maar ook om grote commerciële belangen. De minister wil meer orde scheppen in het leerboekenaanbod, onder meer door grotere controle op organisaties die officieel leerboeken aan een expertise mogen onderwerpen.
   Hoe dit precies moet plaatsvinden, vertelde de minister nog niet. Ook scholen weten niet altijd precies welke leerboeken wel en welke leerboeken niet officieel zijn goedgekeurd voor gebruik. Bij gebruik van niet officieel goedgekeurde leerboeken kan dit boetes door de Russische Onderwijsinspectie opleveren.