Rusland in 2018 (7): buitenlandse politiek

René Does

Als vervolg op zeven eerdere series op deze site, over de ontwikkelingen in Rusland in de jaren 2011 en 2012, 2013, 2014, 2015, 2016, 2017 en de ontwikkelingen in het eerste decennium van deze eeuw, gaan de afleveringen nu over de ontwikkelingen in Rusland in 2018. De serie wordt weer gemaakt op basis van de speciale dikke eindejaarsbijlage van de kwaliteitskrant Nezavisimaja Gazeta (Onafhankelijke Krant), van 28 december 2018.

De redactie van Nezavisimaja Gazeta behandelt in de jaarlijkse bijlage veertien onderwerpen (dit jaar iets andere dan vorig jaar): algemene ontwikkelingen, politiek, economie, energie, maatschappij, 'nabije' buitenlandse politiek (de veertien andere voormalige sovjetrepublieken die al dan niet lid zijn van het Gemenebest van Onafhankelijke Staten), buitenlandse politiek (buiten de voormalige Sovjet-Unie), militaire zaken, onderwijs, wetenschap, religie en maatschappij, cultuur, literatuur en televisie.

De keuzes van de redactie zijn vaak voorspelbaar, maar soms ook onverwacht. Hieronder het zevende deel, over de ontwikkelingen in het 'Verre Buitenland' (buiten de voormalige Sovjet-Unie).

1. China valt leidende rol Amerika aan. China valt steeds sterker de leidende rol van Amerika in de wereld aan - is het nog niet op mondiaal niveau, dan in ieder geval in Azië en de regio van de Stille Oceaan. Een uitingsvorm hiervan was de handelsoorlog die zich tussen beide landen ontwikkelde. Op 18 maart beschuldigde de Amerikaanse vicepresident Michael Pence China tijdens een lezing in Washington van inmenging in Amerikaanse verkiezingen, militaire expansie in de Zuid-Chinese Zee en diefstal van intellectueel eigendom met het doel Amerika als wereldleider op het terrein van hoge technologieën te ondermijnen.
2. Eerste ontmoeting leiders Amerika en Noord-Korea. Nadat er eind 2017 nog een kernoorlog tussen Amerika en Noord-Korea dreigde en de Amerikaanse president Donald Trump zijn Noord-Koreaanse ambtgenoot Kim Jong-Un als 'Rocket Man' karakteriseerde, kwam het een half jaar later, op 12 juni, tot een ontmoeting tussen beide mannen in Singapore. Het was de eerste keer in de geschiedenis dat de leiders van deze landen elkaar ontmoetten. Ondanks de onverwachte toenadering lijkt het er niet op dat Amerika zal toegeven aan de twee belangrijkste eisen van Noord-Korea: een niet-aanvalsverklaring van de kant van Amerika en verzachting van het internationale sanctieregime tegen Noord-Korea. Voor begin 2019 werd een vervolgontmoeting tussen Trump en Kim Jong-Un gepland.
3. Machtsstrijd in Saoedisch koningshuis. Welke machtsstrijd zich binnen het koningshuis van Saoedi-Arabië precies afspeelt, is voor buitenstaanders nauwelijks te achterhalen, maar dat de troonopvolging door kroonprins Mohammed bin Selman nog lang geen uitgemaakte zaak is, werd duidelijk na de moord op de Saoedische journalist Jamal Khashoggi in het Saoedische consulaat in Istanboel. Khashoggi schreef vaak over het leven van de Saoedische koninklijke familie in de Amerikaanse krant The Washington Post. De vermeende betrokkenheid van de kroonprins bij de moord op Khashoggi kan een aanleiding vormen om zijn machtspositie aan te vallen. Alle ontwikkelingen wijzen er in ieder geval op dat er breuklijnen binnen het Saoedische koningshuis lopen over zaken als de oorlog tegen buurland Jemen en het doorvoeren van binnenlandse maatschappelijke hervormingen.
4. Brexit-chaos in Groot-Brittannië. De hele Britse politieke klasse liep enorme imagoschade op, omdat het haar maar niet lukte tot overeenstemming te komen over een ordelijke Brexit-strategie. De conservatieve premier Theresa May bleef voldoende steun ontberen voor haar overeenkomst met de Europese Unie over een zachte Brexit. 'Deskundigen sluiten niet uit dat Groot-Brittannië uiteindelijk gewoon binnen de EU zal blijven', aldus de Nezavisimaja Gazeta.


De laatste ontmoeting van Poetin met Merkel was in de marge van de G20 (1-12-2018). Foto: kremlin.ru.

5. Angela Merkel kondigt haar vertrek aan. In Duitsland vonden vergaande vernieuwingen in het politieke landschap en partijleidingen plaats. Nadat Duitsland zijn langste regeringsformatie achter de rug had, die uiteindelijk leidde tot een Grote Coalitie van christendemocraten en sociaaldemocraten, en de onenigheid tussen CDU en CSU over het immigratiebeleid voortduurde, kregen de traditionele grote partijen tijdens de deelstaatverkiezingen in de herfst nieuwe klappen te verwerken.
   In Beieren haalde de voorheen almachtige CSU slechts 37,2 procent van de stemmen. In Hessen bleef de CDU op 27 procent steken, 11,3 procent minder dan tijdens de voorgaande deelstaatverkiezingen in 2013. Ook de SDP leed een gevoelig verlies: van 19,8 naar 10,9 procent van de stemmen. De winst werd behaald door partijen in het linkse (Die Grühnen) en rechts-radicale politieke spectrum (Alternative für Deutschland). Alles bij elkaar zorgde ervoor dat bondskanselier Angela Merkel na de verloren deelstaatsverkiezingen verklaarde zich niet meer voor een nieuwe termijn beschikbaar te stellen als leider van de CDU, de partij die ze inmiddels 18 jaar lang had geleid.
   Wel lukte het Merkel nog om tijdens het CDU-partijcongres in Hamburg in december 2018 haar protegé Annegreth Kram-Karrenbauer als haar opvolgster als partijleider te laten kiezen. Waarschijnlijk is dit ook een garantie dat Merkel nog tot 2021 zal aanblijven als bondskanselier.