Rusland in 2016 (12): kunst

René Does

Als vervolg op vier eerdere series op deze site, over de ontwikkelingen in Rusland in de jaren 2011 en 2012, 2013, 2014, 2015 en de ontwikkelingen in het eerste decennium van deze eeuw, start nu een serie over de ontwikkelingen in Rusland in 2016. De serie wordt weer gemaakt op basis van de speciale dikke eindejaarsbijlage van de kwaliteitskrant Nezavisimaja Gazeta (Onafhankelijke Krant), van 29 december 2016.

De redactie van Nezavisimaja Gazeta behandelt in de jaarlijkse bijlage veertien categorieën onderwerpen: algemene ontwikkelingen, politiek, economie, Russische regio's, 'nabije' buitenlandse politiek (de veertien andere voormalige sovjetrepublieken die al dan niet lid zijn van het Gemenebest van Onafhankelijke Staten), 'verre' buitenlandse politiek (buiten de voormalige Sovjet-Unie), maatschappij, wetenschap, militaire zaken, religie, cultuur, kunst, literatuur en televisie.

De keuzes van de redactie zijn vaak voorspelbaar, maar soms ook onverwacht. Hieronder het twaalfde deel, over kunst in brede zin.

1. Stabilisering kunstmarkt in crisistijd. Voor de Russische kunstmarkt in 2016 betekende de economische crisis van 2014 en 2015 een doorgaande stabilisering van de crisisverhoudingen.
   

   Constructie Nr. 95

   In de praktijk betekende dit dat de kopers per aangekocht item minder geld uitgaven en veilinghuizen en andere verkopers hun duurdere en betere werken minder snel konden verkopen.
   Met name de zomerverkopen van Russische werken bij Londense veilinghuizen vielen tegen met een opbrengst van 13 miljoen pond. In de najaarsverkopen vond er wel weer een opleving plaats tot een verkoopwaarde van 23 miljoen pond, met name door het aanbod van enkele beroemde avantgardistische werken. Het meest werd er betaald voor het schilderij Constructie Nr. 95 van Aleksandr Rodtsjenko.
   Op de binnenlandse Russische kunstmarkt nam het aantal verkopen toe vanwege de lagere prijzen, die ook nieuwe kopers aantrokken. De jaarlijkse omvang van de binnenlandse kunstmarkt wordt nu geschat op 20 tot 25 miljoen dollar.
   Verkopen op openbare veilingen bedroegen in 2016 iets meer dan 6,6 miljoen dollar. Dit bedrag was 43 procent hoger dan in 2015, maar bleef nog altijd ver weg van het bedrag van 21 miljoen dollar in het economische bloei-jaar 2013.
2. Versnelling op modemarkt. Ieder jaar besteed de Nezavisimaja Gazeta in deze rubriek aandacht aan de ontwikkelingen bij de mondiale modehuizen. Het jaar 2016 werd volgens de krant gekenmerkt door 'versnelling': creatieve directeuren wisselden elkaar sneller af en nieuwe ontwerpen kwamen sneller dan ooit in de massaverkoop van kleding terecht.
3. Kleinere series op seriekanalen. De Nezavisimaja Gazeta signaleert dat op het terrein van seriekanalen op televisie de tijd van 'epossen' voorbij lijkt te zijn. De krant verklaart dit uit gewenning en intredende verveling met series als The Walking Dead. De plaats van deze epossen wordt meer en meer ingenomen door kleinere en kortere series.
4. Sergej Karjakin imponeert. Russische schakers domineren al langere tijd niet meer de grote internationale schaaktoernooien. Maar in het voorjaar maakte de jonge Russische grootmeester Sergej Karjakin indruk op het Moskouse schaaktoernooi. Als zevende op de wereldranglijst wist Karjakin de finale te bereiken, waarin hij het moest opnemen tegen de Zweedse wereldkampioen Magnus Carlsen.
   Het werd een heroïsche tweestrijd, die na tien partijen een gelijkspel opleverde. Pas in de elfde beslissende partij wist Carlsen zijn Russische opponent te verslaan.


Deel van de expositie. Foto: moscowdesignmuseum.ru

5. Russisch Museum voor Design wint internationale prijs. Het Russische Museum voor Design in Moskou is vier jaar oud en is tot nu toe het enige designmuseum in Rusland. Tijdens de Design-Biënnale in Londen in september won het door het museum opgezette Russische paviljoen de prestigieuze Utopia Medal. Hiermee versloeg Rusland 36 andere deelnemende landen.
   Het was voor het eerst sinds de sovjettijd dat Rusland aan een internationale industriële designwedstrijd deelnam. De Russische expositie had als titel 'Open utopie: de vergeten archieven van het sovjetdesign'.
   De kern van de Russische expositie werd dus gevormd door sovjetdesign, met name het design uit de tweede helft van de vorige eeuw en het werk van de ontwerpers van het in 1962 opgerichte Al-Unie Wetenschappelijke Onderzoeksinstituut voor Technische Esthetiek (VNIITE). De ontwerpen uit dit instituut kenmerkten de voorwerpen en stilistiek van het sovjetdesign, maar waren tegelijkertijd hun tijd vaak ver vooruit en konden door technische, economische en ideologische belemmeringen vaak niet geïmplementeerd worden. Vandaar de 'utopie' uit de titel van de tentoonstelling.
   Naast blijdschap over de gewonnen eerste prijs in Londen, constateert de Nezavisimaja Gazeta ook met teleurstelling dat deze prijs gewonnen werd met design uit de sovjettijd en dat in de postcommunistische tijd industrieel design 'praktisch ophield te bestaan' in Rusland. Gelukkig lijkt dit te veranderen, want het VNIITE is opnieuw opgericht en in Sint-Petersburg werd begin december het Internationale Forum voor Designers gehouden.