Rusland in 2017 (11): cultuur

René Does

Als vervolg op zes eerdere series op deze site, over de ontwikkelingen in Rusland in de jaren 2011 en 2012, 2013, 2014, 2015, 2016 en de ontwikkelingen in het eerste decennium van deze eeuw, start nu een serie over de ontwikkelingen in Rusland in 2017. De serie wordt weer gemaakt op basis van de speciale dikke eindejaarsbijlage van de kwaliteitskrant Nezavisimaja Gazeta (Onafhankelijke Krant), van 28 december 2017.

De redactie van Nezavisimaja Gazeta behandelt in de jaarlijkse bijlage veertien onderwerpen (dit jaar iets andere dan vorig jaar): algemene ontwikkelingen, politiek, economie, Russische regio's, 'nabije' buitenlandse politiek (de veertien andere voormalige sovjetrepublieken die al dan niet lid zijn van het Gemenebest van Onafhankelijke Staten), buitenlandse politiek (buiten de voormalige Sovjet-Unie), wetenschap, onderwijs, gezondheidszorg, militaire zaken, religie en maatschappij, cultuur, kunst, literatuur en televisie.

De keuzes van de redactie zijn vaak voorspelbaar, maar soms ook onverwacht. Hieronder het elfde deel, over de cultuur in Rusland.

1. Vervolging in theaterwereld. De zomer zag een serie arrestaties en huisarresten van vooraanstaande regisseurs in de wereld van het moderne Russische theater, die bekend werd als de 'Studio 7-zaak'. Zij werden beschuldigd van diefstal van subsidiegelden uit het presidentiële kunstproject Platform, dat in de periode 2012-2014 jaarlijks met 70 miljoen roebel (bijna een miljoen euro) was gesubsidieerd en de moderne theaterkunst in Rusland moest bevorderen.
   
   

   Kirill Serebrennikov. Foto: gogolcenter.com.

   De bekendste regisseur die huisarrest kreeg opgelegd was de directeur van het vooraanstaande theater Gogol-Centrum, kirill Serebrennikov. De belangrijkste getuige in de aanklacht van het Onderzoekscomité was Nina Masljajeva, de hoofdboekhouder van het project. Naast Serebrennikov kreeg onder meer ook het hoofd van het Kindertheater, Sofja Apfelbaum, huisarrest opgelegd.
   Terwijl de machthebbers verklaarden dat de vervolging van de medewerkers in het project louter een economische aanleiding had, meenden veel vertegenwoordigers van de theaterwereld en de intelligentsia dat de vervolging van Serebrennikov en collega's gericht was op intimidatie van mensen in de Russische culturele wereld. Het gevolg was sowieso dat premières van door Serebrennikov geregisseerde theateropvoeringen zonder aanwezigheid van de regisseur plaatsvonden, zoals dat van het ballet Noerejev in het Bolsjoj-theater.
2. Première ballet Noerejev. Als gevolg van bovenstaande zaak werd de in juli geplande première van het door Kirill Serebrennikov geregisseerde ballet Noerejev in het Moskouse Bolsjoj-theater uitgesteld. Na aanhoudende verzoeken door theaterliefhebbers vonden er op 9 en 10 december twee uitvoeringen van het ballet plaats, waaraan de beste solisten van het ballet van het Bolsjoj deelnamen.
   Maar er waren ook balletliefhebbers die weigerden het ballet te bezoeken omdat het ook homo-erotische scenes bevatte. Er werd aangekondigd dat er in mei 2018 nieuwe uitvoeringen zouden plaatsvinden, maar of dat echt zou gebeuren, werd betwijfeld.
3. Opera van Perm treedt op in Salzburg. Voor het eerst in het ruim honderdjarige Muziekfestival van Salzburg voerde een Russisch orkest een opera van Mozart uit. Onder leiding van de bekende Griekse dirigent Theodor Currentzis voerden koor en orkest van de Opera van Perm de opera La clemenza de Tito en het Requiem van Mozart uit.
4. Tentoonstellingen over 100 jaar Oktoberrevolutie. De 100ste verjaardag van de communistische Oktoberrevolutie in 1917 werd vergezeld van verschillende tentoonstellingen in grote Russische musea. In de Hermitage in Sint-Petersburg was er de tentoonstelling 'Het Winterpaleis en de Hermitage in 1917. Hier werd geschiedenis gemaakt.' De Tretjakov-galerij in Moskou bracht de tentoonstelling 'Een zeker 1917' met bekende werken die vlak vóór deze datum waren gemaakt. Het Joods Museum had een tentoonstelling met avantgarde-kunst uit de periode 1917-1932.
   En het Staatsmuseum voor Beeldende Kunst bracht de tentoonstelling 'Schatten van Noekoes' over modernistische werken die in de sovjettijd waren gered van vervolging door de machthebbers en terecht waren gekomen in het bijzondere museum in de Oezbeekse woestijnstad Noekoes bij het Aralmeer.
5. Buitenlandse en binnenlandse filmsuccessen. Kwantitatief was het filmjaar minder goed dan het 'Jaar van de Film' 2016, maar kwalitatief was 2017 wel beter. De belangrijkste buitenlandse successen werden behaald tijdens het Filmfestival van Cannes, waar de film Sofitsjka van Kira Kovalenko de persprijs won en Loveless van regisseur Andrej Zvjagintsev de juryprijs. Zvjagintsevs intieme film over een gezin in crisis werd überhaupt breeduit geprezen door filmkenners in het buitenland.
   Verder waren er twee goede nieuwe films met de ruimte als thema: De tijd van de eersten van Dmitri Kiseljov en Saljoet-7 van Klima Sjipenko. Andere 'gebeurtenissen' in de Russische cinema waren de premières van drie block busters: Viking van Andrej Kravtsjoek, Aantrekking van Fjodor Bondartsjoek en De laatste reus van Dmitri Djatsjenko.