Rusland in 2017 (13): literatuur

René Does

Als vervolg op zes eerdere series op deze site, over de ontwikkelingen in Rusland in de jaren 2011 en 2012, 2013, 2014, 2015, 2016 en de ontwikkelingen in het eerste decennium van deze eeuw, start nu een serie over de ontwikkelingen in Rusland in 2017. De serie wordt weer gemaakt op basis van de speciale dikke eindejaarsbijlage van de kwaliteitskrant Nezavisimaja Gazeta (Onafhankelijke Krant), van 28 december 2017.

De redactie van Nezavisimaja Gazeta behandelt in de jaarlijkse bijlage veertien onderwerpen (dit jaar iets andere dan vorig jaar): algemene ontwikkelingen, politiek, economie, Russische regio's, 'nabije' buitenlandse politiek (de veertien andere voormalige sovjetrepublieken die al dan niet lid zijn van het Gemenebest van Onafhankelijke Staten), buitenlandse politiek (buiten de voormalige Sovjet-Unie), wetenschap, onderwijs, gezondheidszorg, militaire zaken, religie en maatschappij, cultuur, kunst, literatuur en televisie.

De keuzes van de redactie zijn vaak voorspelbaar, maar soms ook onverwacht. Hieronder het dertiende deel, over Russische literatuur.

Tsvetajeva in 1924. Foto: tsvetayeva.com

1. Jubilea. Het belangrijkste literaire jubileum van 2017 was de herdenking van de 125ste geboortedag van de dichteres Marina Tsvetajeva (1892-1941), 'een van de genieën van de Zilveren Eeuw met een tragisch lot van wie het graf niet bekend is'.
   Andere belangrijke herdenkingsdata waren onder meer de 200ste geboortedag van Aleksej Tolstoj, de 130ste geboortedag van David Boerljoek, 'de vader van het Russische futurisme', de 125ste geboortedag van Konstantin Paustovski en de 120ste geboortedag van Ilja Ilf.
   Verder werd de 85ste verjaardag gevierd van literatuurwetenschapper en dichter Stanislav Koenjajev, de hoofdredacteur van het literair-maatschappelijke maandblad Nasj Sovremennik (Onze Tijdgenoot).
2. 20 jaar Ex Libris. Bij uitzondering zet de Nezavisimaja Gazeta zichzelf eens in het zonnetje: in 2017 bestond de wekelijkse donderdagse literaire bijlage 'NG-Ex Libris' 20 jaar. 'Zoals voorheen brengt de bijlage actuele reportages over het moderne literaire leven, interviews met interessante cultuurdragers, diepgaande analytische recensies over nieuw boeken en scherpe en dynamische essays'.
   De huidige hoofdredacteur van de bijlage is Jevgeni Lesin. Van het redactielokaal is bekend dat er een kunstkerstboom staat die niet meer uit elkaar gehaald kan worden en dat de redacteuren worden aangemoedigd tijdens het werk huissloffen te dragen. De verjaardag werd gevierd met een literaire avond in 'de meest informele gelegenheid van Moskou', het Zverev Centrum voor Moderne Kunst.
3. Tentoonstelling 'Literaire Atlantis'. Van juni tot september was in het I.S. Ostroöechov Huis in Moskou een tentoonstelling over het literaire leven van de jaren negentig van de vorige eeuw, 'Literaire Atlantis: het poëtische leven in de jaren 1990-2000'. De organisatoren wilden met deze tentoonstelling een begin maken met de 'museumficering', overdenking en structurering van het literaire leven in verschillende decennia.
   Geëxposeerd werden onder meer uitgaven van toenmalige literaire kranten en tijdschriften, het eerste nummer van de literaire bijlage Ex Libris van de Nezavisimaja Gazeta, de door Dmitri Avaliani beschreven literaire broek en voorwerpen uit boekwinkels. Er waren literaire avonden waar gedichten uit het decennium werden voorgelezen of die gewijd waren aan literaire groepen, stromingen en uitgaven uit de jaren negentig van de vorige eeuw.
4. 'Literaire stoomboot' op de Wolga. In 2016 traden schrijvers op in de net geopende nieuwe ringlijn van de Moskouse metro; in 2017 traden zo'n twintig schrijvers op tijdens een bootreis over de Wolga onder de naam 'Literaire cruise', hoewel de deelnemende schrijver Jevgeni Antasjkevitsj de tocht consequent 'Literaire stoomboot' bleef noemen, omdat hij dit poëtischer vond klinken.
   Tijdens de bootreis deden de schrijvers met hun optredens historische steden tussen Moskou en Jaroslavl aan, zoals Kaljazin, Toetajev, Mysjkin en Oeglitsj. 'Het bleek dat in verschillende steden maar heel weinig of zelfs helemaal geen boekwinkels waren'.
5. Overlijden Jevgeni Jevtoesjenko. Het belangrijkste literaire sterfgeval uit 2017 was het overlijden van Jevgeni Jevtoesjenko, die niet alleen bekend was als schrijver en dichter, maar ook als journalist, publicist, scenarioschrijver, regisseur en acteur. Hij was de leider van de zogenoemde sjestidesjatniki, de generatie schrijvers die bekend werd in de relatief vrije jaren zestig in de voormalige Sovjet-Unie.
   Andere bekende schrijvers die in 2017 overleden waren onder meer Daniil Granin (1919-2017), Vladimir Makanin (1937-2017) en Sergej Jesin (1935-2017).