Dit is het archief van Prospekt van de jaargang 2005.

Inhoudsopgave nr.1 (februari) 2005

redactioneel

actualiteit

Poetin in de min

Joekos ontmanteld

Fel islamdebat

kinderen

Russisch gezinsleven implodeert

Een school kiezen

Op zaterdag naar de Rusische school

column

kinderen

Kremlin vreest Masjana

Jonge helden

Russisch leven

kinderen

Tjoez: Russisch jeugdtheater

Sprookjesland

Heldendicht

boekbesprekingen

• The Natashas
• Stalin. Het hof van de rode tsaar
• Stalin and his hangman
• Wodka(Sonja Margolina)
• Wodka(Boris Starling)

agenda: Moskou en Sint Petersburg voor kinderen

Poetin in de min

René Does

Het lijkt plotseling helemaal mis te lopen met Vladimir Poetin. Sinds zijn herverkiezing tot president van Rusland in maart 2004 heeft zijn imago flinke schade opgelopen. Vooralsnog is dit gezichtsverlies voornamelijk een buitenlands verschijnsel, maar ook zijn binnenlandse populariteit, die tot nu toe onverwoestbaar lijkt, kan een gevoelige knauw krijgen.

Poetin lijkt alleen nog maar te kunnen blunderen. Hierbij worden permanent drie namen genoemd: Joekos, Beslan en Oekraïne. De ontmanteling van het oliebedrijf Joekos van de in gevangenschap zittende oligarch Michaïl Chodorkovski verloopt met horten en stoten en richt de Russische economie schade aan (zie de bijdrage 'Joekos ontmanteld' in deze rubriek).
Lees het hele artikel

Omhoog

Joekos ontmanteld

Jan Limbeek

In korte tijd heeft de Russische overheid een van de efficiëntste bedrijven van het land, Joekos, de vernieling in geholpen door het een belastingaanslag van 27,5 miljard dollar (22 miljard euro) op te leggen. Om een deel van de belastingschuld te vereffenen verkocht de staat in december het grootste productiebedrijf van Joekos, Joeganskneftegaz, aan staatsoliebedrijf Rosneft.

Van die 27,5 miljard belastingschuld heeft Joekos al vier miljard betaald. De verkoop van Joegansk leverde 9,4 miljard op en de 5,1 miljard belastingschuld van Joegansk vervalt eveneens. De resterende belastingschuld is lager dan de bezittingen van Joekos nu nog waard zijn en wordt waarschijnlijk voldaan met de verkoop van de productiebedrijven Samaraneftegaz en Tomskneft. In theorie moet er nog een miljardenbedrijf overblijven als de gehele belastingschuld is voldaan.
Lees het hele artikel

Omhoog

Fel islamdebat

René Does

Ook in Rusland woedt, mede door de moord op filmregisseur Theo van Gogh, een steeds fellere discussie over de islam. De veronderstelling dat de wereld momenteel een botsing der beschavingen meemaakt, leeft in Rusland sterker dan bij ons.

In de discussie worden vergaande meningen gedebiteerd. Aan de ene kant staan Russische mediaorganen bloot aan persbreidel door de overheid, maar aan de andere kant zijn ze in hun uitlatingen dikwijls weinig terughoudend. De Russische media zijn minder 'politiek correct' dan wij van onze media gewend zijn.
Lees het hele artikel

Omhoog

Russisch gezinsleven implodeert

Greetje van der Werf

Ieder jaar aan het einde van december nodigt president Poetin een groep kinderen uit voor een nieuwjaarsfeest in het Kremlinpaleis. Hiervoor wordt traditioneel uit iedere regio van de Russische Federatie een aantal kinderen uitgenodigd. Ze komen uit alle lagen van de bevolking, van de kansrijke kinderen die een schoolcompetitie gewonnen hebben tot de kansarme kinderen uit arme gezinnen en weeshuizen. Tijdens Poetins toespraak kwam, tot vreugde van de kinderen, Koni, Poetins labrador, plotseling de zaal inhollen. Poetin maakte nog wat grapjes, sprak zijn allerbeste wensen uit en toen kon het feest beginnen. Als de selectie van de kinderen echter werkelijk representatief was dan moet het Poetin, ondanks de vrolijke sfeer in het Kremlinpaleis, zwaar te moede zijn geweest.

Er zijn in Rusland 30 miljoen kinderen onder de 18 jaar, op een totale bevolking van 143,6 miljoen. Meer dan de helft van hen (17 miljoen) groeit op in een gezin dat onder de armoedegrens leeft. Een op de drie kinderen leeft in een eenoudergezin en als dat kind alleen met moeder opgroeit, is de kans dat het onder de armoedegrens leeft 70 procent. Het merendeel van de kinderen op Poetins nieuwjaarsfeestje heeft geen broertje of zusje, aangezien 60 procent van de Russische echtparen het bij één kind laat. Russische vrouwen krijgen gemiddeld 1,25 kind.
Lees het hele artikel

Omhoog

Jonge helden

Pauline Michgelsen

Helden sterven jong. Pavlik Morozov was pas 13 jaar toen hij in 1932 vermoord werd. Niet veel later werd hij postuum benoemd tot pionier-held nummer één van de Sovjet-Unie, omdat hij, volgens de autoriteiten, het belang van het vaderland hoger gesteld had dan dat van zijn eigen familie. Hij had er zelfs zijn leven voor gegeven.

Talloze boeken, gedichten, toneelstukken en zelfs een opera werden er over Pavlik geschreven. Straten, pleinen en pioniersclubs werden naar hem vernoemd. Pavlik werd dé held van de kinderen: een dappere en doortastende pionier die verraders kon ontmaskeren, zelfs als die verrader zijn eigen vader was.
Lees het hele artikel

Omhoog

Russisch leven

In de rubriek 'Russisch leven' worden nieuwsberichten uit Russische kranten, weekbladen, persbureaus en nieuwssites samengevat. Het gaat om zaken die de Nederlandse media gewoonlijk niet halen, maar wel inzicht geven in het Russisch bestaan. Deze keer is de rubriek speciaal gewijd aan onderwijs en kinderen in Rusland.

CRÈCHES
Vanaf dit jaar valt de kinderopvang in Rusland onder de financiële verantwoordelijkheid van de gemeentebesturen. De detskije sady (kindertuinen) zijn te vergelijken met onze crèches en peuterspeelzalen. Het is nog onduidelijk of gemeentes voor dit doel geld krijgen uit het landelijke gemeentefonds, maar waarschijnlijk is dit niet.

Een regeringsbesluit uit 1993 bepaalt dat ouders niet meer dan 20 procent van de onkosten van de kinderopvang hoeven te vergoeden. Momenteel is dat een bedrag van 350 tot 400 roebel (9 tot 11 euro). Het is nu dus aan de gemeentebesturen om te bepalen in hoeverre ouders de onkosten van de kinderopvang zelf moeten vergoeden en of er inkomensafhankelijke betalingsregelingen komen.

De volledige opvangkosten bedragen 4000 roebel per kind per maand. Voor veel werkenden is dit bedrag hun hele maandsalaris en dus niet op te brengen. 'Het voorschoolse onderwijs is in Rusland niet verplicht en het kinderopvangbeleid wordt vanaf nu uitgewerkt op basis van de gemeentebegrotingen en het sociale verantwoordelijkheidsgevoel van plaatselijke bestuurders.'

Izvestija, 16-10-2004

Lees de hele rubriek

Omhoog

Inhoudsopgave nr.2 (april) 2005

redactioneel

actualiteit

Op de bres voor verworven rechten

Na Maschadov

interview

'Persvrijheid moet je ook aandurven' (Medy van der laan)

reportage

Arm Moldavië

omwentelingen

Nieuwe revolutietijd

Georgië na de rozenrevolutie

Let op Joelija

Perestrojka! Glasnost!

De revolutie van 1905

essay

De betekenis van het alledaagse in Wit-Rusland

sport

Aleksandra Kostenjoek, schaakdiva

geschiedenis

Een leven in zwart en wit

column

boekbesprekingen

• De first lady van Georgië. Het verhaal van een idealiste
• Ruhnama
• Ik wil leven

agenda

Op de bres voor verworven rechten

René Does

De Russen hadden de eerste tien dagen van dit jaar vrij. Dat was voldoende tijd om flink wat geld op te maken en zich vervolgens op te winden over de pijnlijke sociale hervormingen die op 1 januari van start gingen. De nieuwe sociale hervormingen lijken meer verzet op te roepen dan de twee grootste - en voor Russen beruchtste - hervormingsmaatregelen uit de periode-Jeltsin: de prijsliberalisering en de privatisering van staatsbedrijven.

In januari gingen honderdduizenden Russen, voornamelijk bejaarden, boos de straat op om te protesteren tegen de monetarisering van sociale voorzieningen. De spandoeken logen er niet om: 'Poetin moet aftreden', 'Terug naar de USSR!', '200 roebel nee, privileges ja', 'Laat ons waardig leven en sterven', 'Geen politiestaat' en 'Poetin, sla de terroristen en niet de bejaarden'.
Lees het hele artikel

Omhoog

Na Maschadov

René Does

Nu Sjamil Basajev nog. Dit was ongetwijfeld de reactie van de meeste Russen geweest na het bericht op 8 maart dat de Russische veiligheidsdiensten de Tsjetsjeense opstandelingenleider Aslan Maschadov in het dorp Tolstoj-Joert hadden gedood. Maschadov is 53 jaar geworden.

President Poetin vond de dood van Maschadov ook goed nieuws: hij deed zijn belofte aan de Russen gestand om Tsjetsjeense 'terroristen' desnoods 'tot op de plee' te achtervolgen. De Tsjetsjeense Defensieraad benoemde de jonge geestelijke Abdoel-Chalim Sadoelajev (37) tot Maschadovs opvolger.
Lees het hele artikel

Omhoog

Arm Moldavië

Pauline Michgelsen

'Wat wist je eigenlijk van Moldavië, voor je hierheen kwam?' Die vraag wordt regelmatig aan een westerse bezoeker van Moldavië gesteld. Die denkt aan vrouwenhandel, illegale handel in organen, armoede en Transdnestrië. Ziet dan de verwachtingsvolle blik van zijn gesprekspartner en begint gauw over Moldavische wijn en cognac. Onlangs werden er nieuwe parlementsverkiezingen gehouden.

Er is niet zoveel over Moldavië bekend in het Westen. En dat wat er bekend is, is niet erg positief. Het land staat op de derde plaats van de Top-10 van corrupte landen. Er wordt gesmokkeld in wapens, drugs en mensen. En het is het armste land van Europa.
Lees het hele artikel

Omhoog

Nieuwe revolutietijd

René Does

Voor een sovjetoloog roepen de recente fluwelen revoluties in Georgië, Oekraïne en Kirgizstan herinneringen op aan de periode rond 1990. Opnieuw lijkt er sprake van een spontaan voortrollende golf van onverwachte gebeurtenissen. En als ontwikkelingen al voorspeld werden, voltrekken ze zich vaak sneller dan verwacht. De voormalige sovjetrepublieken zijn in de greep van een nieuwe revolutieperiode.

De omwentelingen rond 1990 - het uiteenvallen van de Sovjet-Unie en de ondergang van het communisme - werden gezien als twee grote bevrijdingsprocessen: de democratisering van de politieke en economische maatschappelijke verhoudingen en de dekolonisering van het (Russische) sovjetrijk.
Lees het hele artikel

Omhoog

Perestrojka! Glasnost!

René Does

Wie de woorden uit de titel op de computer intikt, krijgt geen foutmelding van de spellingscontrole. Perestrojka en glasnost zijn Russische leenwoorden in de Nederlandse taal geworden. Op 11 maart was het twintig jaar geleden dat Michaïl Gorbatsjov, de man aan wie wij deze taalkundige cadeaus te danken hebben, door het Politburo van de Communistische Partij van de Sovjet-Une (CPSU) tot secretaris-generaal werd gekozen. Zijn perestrojka zette in binnen- en buitenland de machtsverhoudingen op hun kop. Een terugblik.

Als Ruslanddeskundige ben ik een product van de perestrojka. In september 1984 begon ik mijn doctoraalstudie Ruslandkunde aan het Oost-Europa Instituut van de Universiteit van Amsterdam. Er werd toen al gespeculeerd dat de oude en zieke partijleider Konstantin Tsjernenko opgevolgd zou kunnen worden door een jonger lid van het Politburo, die de sovjetlandbouw onder zijn hoede had en als hervormingsgezind te boek stond.
Lees het hele artikel

Omhoog

De revolutie van 1905

Dit jaar is het honderd jaar geleden dat in Rusland een revolutie uitbrak. Het jaar 1905 kent een aantal tot de verbeelding sprekende gebeurtenissen, zoals Bloedige Zondag in Sint Petersburg, de muiterij op de pantserkruiser Potjomkin bij Odessa en de opstand in de marinebasis Kronstadt. Wat waren de doelstellingen van de revolutionairen? En wat was het resultaat van de revolutie van 1905? Een korte reconstructie van een roerige periode in de Russische geschiedenis.

Vanaf omstreeks 1860 vonden in Rusland grote economische, sociale en culturele veranderingen plaats. In de landbouw leidde de afschaffing van de lijfeigenschap in 1861 tot een iets grotere mate van vrijheid voor de boeren, maar zij bleven sterk afhankelijk van de agrarische communes waarin zij leefden en werkten.
Lees het hele artikel

Omhoog

Inhoudsopgave nr.3 (juni) 2005

redactioneel

actualiteit

Centraal-Aziatisch islamisme

Wat doen we met Stalin

achtergrond

Poetins sterke mannen

Over Poetin

interview

Historicus Nikita Petrov van Memorial

achtergrond

De nachtvlinders van Rusland

column

toerisme

Een houten cadeau

reportage

De punks van Ulaan Baatar

toerisme

Parels van vis

Statig en charmant Novgorod

Russisch leven

toerisme

Petersburg Museumstad

boekbesprekingen

• Zwarte weduwen
• Die bräute Allahs
• Reflective laughter. Aspects of humour in Russian culture
• Schild en zwaard van de oktoberrevolutie. De memoires van sovjet inlichtingenofficieren 1953-1991
• Arme Liza. Bednaja Liza
• Geslaagd verhaal over de liefde
• Vier Russische schrijvers (Karel van het Reve op 2 cd's)

Wat doen we met Stalin?

Pauline Michgelsen

Jalta, februari 1945. Churchill, Roosevelt en Stalin op een bankje. Het is een beeld dat iedereen uit zijn geschiedenisboek kent. Hier zaten de overwinnaars. En hier werd de toekomst van naoorlogs Europa bepaald.

Kunstenaar Zoerab Tsereteli (Tblisi, 1934) maakte er een bronzen beeld van, op bestelling van de Oekraïense autoriteiten. Op 9 mei - ter ere van de 60-jarige herdenking van het einde van de Tweede Wereldoorlog - zou het beeld in Jalta onthuld worden. Tussen de bestelling van het beeld en die negende mei zat echter een machtswisseling in Oekraïne. Men zag ervan af. Een beeld van een dictator? Nee, bedankt.
Lees het hele artikel

Omhoog

Over Poetin

René Does

Anna Politkovskaja maakt er geen geheim van: ze heeft een hekel aan president Vladimir Poetin. De Russische journaliste mag hem niet vanwege 'een zakelijkheid die erger dan de ergste misdaad is, vanwege zijn cynisme, zijn racisme, zijn leugens, vanwege het gas dat hij gebruikte in het Nord-Ost-beleg, vanwege het afslachten van onschuldigen dat gedurende zijn gehele eerste presidentstermijn doorging'.

Politkovskaja is een moedige vrouw. Ze heeft naam gemaakt met haar kritische reportages over Tsjetsjenië in het weekblad Novaja Gazeta. Zij en haar werkgever verdienen alle waardering en steun voor de kritische en dissidente rol die zij spelen in Poetins Rusland. Zulke stemmen moeten gehoord worden.
Lees het hele artikel

Omhoog

De nachtvlinders van Rusland

Ivo Pertijs

In Moskou vind je groepjes prostituees langs de Leningradskoje sjosse of rond het metrostation Dinamo. Bordelen adverteren ongegeneerd in huis-aan-huisbladen. Toch is prostitutie nog altijd verboden. Deze situatie is niet nieuw. Een korte geschiedenis van de prostitutie in Rusland.

Sonja Marmeladova is een van de hoofdpersonages uit de roman Misdaad en straf (1866) van Fjodor Dostojevski. Het magere meisje groeit uit tot de bekendste prostituee uit de Russische literatuurgeschiedenis. Zij gold als hét voorbeeld van een arm meisje dat haar lichaam uit armoede verkocht. In haar geval kwamen de stiefbroertjes en -zusjes haast van de honger om.
Lees het hele artikel

Omhoog

Een houten cadeau

Pauline Michgelsen

Iedereen die met Rusland te maken heeft, kent ze: de typisch Russische cadeautjes. Een matrjosjka, een beschilderde houten lepel, een kleurig poppetje van klei, een wild gebloemde omslagdoek… Père André Gouzes, componist en dominicaans geestelijke uit het Zuid-Franse Sylvanès, kreeg een origineler cadeau van zijn Russische vrienden: een houten kerk. Een echte.

Sylvanès is een dorpje in het zuiden van het departement Aveyron in de regio Midi-Pyrenées. Het is een prachtige, ruige streek, met boerderijen als burchten, oude kastelen, grillige rotsformaties en ander natuurschoon, maar de grond is weinig vruchtbaar en 's winters giert de wind guur over de hoogvlaktes. Behalve de enige echte roquefort-kaas wordt hier weinig geproduceerd. In de afgelopen eeuw zijn veel Aveyronezen dan ook weggetrokken.
Lees het hele artikel

Omhoog

Parels van vis

Charles Hoedt en Jerke Verschoor

Russische kaviaar (ikra) is er in alle soorten en maten. Wit, rood, zwart en zelfs goud van kleur. Twee liefhebbers van de visseneitjes, Charles Hoedt en Jerke Verschoor, de Petersburgse correspondenten van Prospekt, deden een culinaire test. De proeverij vond plaats aan de eettafel van Huize Hoedt in Sint Petersburg.

1. Witte kaviaar van de snoekbaars (soedak)
125 gram voor 30 roebel (wat de prijzen betreft: er gaan ongeveer 35 roebel in een euro)
CH: 'De verpakking heeft meer weg van een kattenvoerblikje. Even openmaken… Jee, dit ziet er niet uit, zeg. Te ranzig voor woorden. Het ruikt naar goedkope leverpaté… en het smaakt ook zo! Gewoon zoute kuit, niet lekker genoeg om kaviaar te noemen. Zeg, is dit echt wel voor mensen bedoeld? Geef het maar aan de kat.'
JV: 'Nee, dit moet je niet puur eten. Hier is brood of flink wat toostjes bij nodig. Goedkope Russische vissoepsmaak, meer woorden wil ik er niet aan vuil maken. De test begint weer goed.'
Eindcijfer: 3
Lees het hele artikel

Omhoog

Russisch leven

In de rubriek 'Russisch leven' worden nieuwsberichten uit Russische kranten, weekbladen, persbureaus en nieuwssites samengevat. Het gaat om zaken die de Nederlandse media gewoonlijk niet halen, maar die wel inzicht geven in het Russisch bestaan.

REALITY SHOWS
Ook in Rusland zijn realityshows als Bolsjoj Brat (Big Brother) populair geworden bij de televisiekijkers. Het begon vijf jaar geleden met de eerste Russische variant van Big Brother: Za steklom (Achter glas). Russische realityshows zijn geënt op westerse voorlopers, maar krijgen een Russische uitwerking.

'Wat Amerikanen en Europeanen als een zware opdracht kunnen opvatten, zien Russische televisiekijkers dikwijls als ongekende luxe.' Als in het Amerikaanse Survivor deelnemers een week zonder warm water op een Caribisch eiland moeten doorbrengen, kunnen Russen, die 's zomers vaak geen warm water hebben, dit niet als een overlevingsstrijd zien. Typisch Russische reality shows zijn de series Dom (Huis), over de lusten en lasten van dicht op elkaar wonende buren, en Golod (Honger).

Novyje Izvestija, 20-5-2005

Lees de hele rubriek

Omhoog

Inhoudsopgave nr.4 (augustus) 2005

redactioneel

actualiteit

Politieke jongeren

Tien jaar venster op Nederland

Nieuwe president in Mongolië

Tien jaar Playboy

achtergrond

Koud land met mooie vrouwen

column

natuur en milieu

Klassiek dilemma

Fijn, het wordt warmer

Interview met milieukontakt

Russische dieren

Mooi

Bah

Honden met een verhaal

literatuur

Ljoedmilla Oelitskaja

boekbesprekingen

• Twee maal de zaak Erkel: Gijzelaar van de Kaukasus. De ontvoering van Arjan Erkel; Ontvoerd. 607 dagen tussen leven en dood
• Het mysterie rond Olga Tsjechova
• The Cambridge introduction to Russian poetry

Politieke jongeren

Bea Mieris

Na de parlementsverkiezingen van december 2003 zijn in Rusland talloze politieke jongerenorganisaties ontstaan. Ze zijn er in alle soorten en maten: marxistisch, bolsjewistisch, stalinistisch, communistisch, trotskistisch, anti-globalistisch, democratisch, liberaal, nationalistisch, patriottisch, fascistisch, nazistisch. De meest bekende organisaties zijn de Nationaal-Bolsjewistische Partij, Oborona (Defensie), Nasji (De Onzen) en de jongerenpartij van Jabloko.

Activisten van anti-Poetin groeperingen worden stevig aangepakt door speciale eenheden van de politie. Het Kremlin voelt zich ongemakkelijk sinds de Oranje Revolutie in Oekraïne, waar jongeren een massa mensen op de been kregen en een democratisch regime in het zadel hielpen.
Lees het hele artikel

Omhoog

Tien jaar Venster op Nederland

Charles Hoedt

Een breed en populair programma waarin speciale aandacht is voor jeugd en jongeren: dat staat de Petersburgse bevolking tussen 12 en 20 september te wachten als het festival 'Venster op Nederland' zijn tiende editie zal vieren.

Op het programma staan onder meer een Nederlands filmfestival voor volwassenen in Dom Kino (Huis van de Film) en een filmweek voor kinderen in de spiksplinternieuwe megabioscoop PIK aan het Sennaja Plosjtsjad (Hooiplein). Nederlandse musici treden drie dagen lang op in diverse Petersburgse clubs. Dit muziekfestival is gedoopt tot 'Dutch Punch'.
Lees het hele artikel

Omhoog

Tien jaar Playboy

Ivo Pertijs

De Russische editie van Playboy bestaat tien jaar. Het prestigieuze mannenblad is uitgegroeid tot een waar statussymbool. Nationale beroemdheden laten zich voor het tijdschrift fotograferen en prominente publieke figuren laten zich er graag door interviewen. Prospekt-medewerker Ivo Pertijs bezocht op 29 juni het besloten verjaardagsfeest in Moskou.

Vanavond is restaurant Parisienne veranderd in een locatie waar zich de Playboy-konijntjes en Russische celebrities verzamelen. De gasten laten zich door hun persoonlijke chauffeur brengen. Een enkeling komt met een huurauto met de opzichtige aanduiding vazjnaja persona (belangrijk persoon).
Lees het hele artikel

Omhoog

Klassiek dilemma

Koos Boertjens

De grootte van het land en de economische problemen ten spijt, eens zal de tol van het huidige ecologische wanbeleid in Rusland betaald moeten worden. De meeste Russische politici, onder wie president Vladimir Poetin, willen echter hun handen niet branden aan wat gezien wordt als een secundaire prioriteit. En stemmen worden niet gewonnen met bomen maar met banen. Het is niettemin van groot belang dat het milieubewustzijn in Rusland vergroot wordt.

Het Bajkalmeer zal over tien jaar geheel omcirkeld worden door een wandelpad. Vrijwilligers gaan in samenwerking met lokale overheden en bedrijven in de komende jaren de vereiste 2000 kilometer wandelpad aanleggen. Al wandelend langs het grootste zoetwaterbassin ter wereld zullen duizenden toeristen elk jaar genieten van de ongerepte natuur in de omgeving van het meer.
Lees het hele artikel

Omhoog

Fijn, het wordt warmer

René Does

Over één ding zijn de Russische klimaatdeskundigen het eens: het klimaat op aarde is warmer geworden en ook in de komende eeuw zal de temperatuur blijven stijgen. Zij twisten echter over de omvang van deze klimaatverandering en over de vraag of de opwarming voordelig of nadelig is voor Rusland.

In de vorige eeuw is de gemiddelde jaartemperatuur met één tot anderhalve graad Celsius gestegen. De opwarming is in het noorden sterker dan in het zuiden en is in de winter sterker dan in de zomer. Terwijl de weersveranderingen in de gemiddelde cijfers niet zo groot lijken, worden ook in Rusland vaker extreme weersomstandigheden genoteerd, zoals zware stormen en regenbuien of ongebruikelijk hoge temperaturen in de winter.
Lees het hele artikel

Omhoog

Twee maal de zaak Erkel

Een ontvoering in de Kaukasus duurt gemiddeld zeven maanden. De Nederlandse hulpverlener Arjan Erkel (1970) werd maar liefst 607 dagen gegijzeld, van 12 augustus 2002 tot 12 april 2004. Erkel was missiehoofd van de Zwitserse afdeling van Artsen zonder Grenzen (AzG) in de Russische deelrepubliek Dagestan, een buurland van Tsjetsjenië, toen hij op die twaalfde augustus in de hoofdstad Machatsjkala werd ontvoerd.

Over deze langdurige gijzeling zijn kort geleden twee boeken verschenen: één van Coen van Zwol, de correspondent in Moskou van NRC Handelsblad, en één van Arjan Erkel zelf. Van Zwol wilde aanvankelijk op basis van onder meer langdurige gesprekken met Erkel een boek over diens persoonlijke ervaringen en het onderhandelingsproces schrijven, maar de samenwerking tussen Van Zwol en Erkel liep stuk. Vrij Nederland, dat onderzocht waarom deze breuk tot stand kwam, meldde in het nummer van 11 juni: 'Het is duidelijk dat Erkel een heel ander boek voor ogen stond dan Van Zwol: een gedetailleerd, intiem relaas van zijn gevangenschap.'
Lees het hele artikel

Omhoog

Inhoudsopgave nr.4 (oktober) 2005

redactioneel

actualiteit

Tsjetsjenië gaat parlement kiezen

Alijev-bewind vreest 'oranje opstand'

Herkansing voor de Oranje revolutie

Nummer 1

Filmmuseum dicht

film

Mollywood

Revolutie bij Lenfilm

Sergej Bodrov: last action hero

Meester van de animatie

Tien toppers uit de volkscinema

column

film

'De grote Russisch cinema komt terug'

Russische juweeltjes

boekbesprekingen

• Mathilde Kschessinskaja and the Romanovs
• Vaganova: a dance journey from Petersburg to Leningrad
• In the shadow of Aliyev. Travels in Azerbaijan
• Mongolië
• Een korte geschiedenis van de tractor in de Oekraïne

agenda

Tsjetsjenië gaat parlement kiezen

René Does

De recente aanval van Kaukasische moslimfundamentalisten op overheidsgebouwen in de hoofdstad Naltsjik van de deelrepubliek Kabardino-Balkarië bevestigde nogmaals de ontwikkeling dat onrust en wanorde zich verder verspreiden over de Noord-Kaukasus en dat Moskou nog steeds geen effectief beleid heeft weten te bedenken tegen het moslimterrorisme en separatisme in de zuidelijke regio.

Toch worden op 27 november parlementsverkiezingen gehouden in het hartland van de opstand, de deelrepubliek Tsjetsjenië. President Poetin probeert tot een politieke oplossing van de kwestie-Tsjetsjenië te komen door de ontwikkelingen in het gebied te normaliseren en te 'tsjetsjeniseren'. Na de presidentsverkiezingen van vorig jaar, gewonnen door Aloe Alchanov, volgen binnenkort dus de parlementsverkiezingen die afgelopen zomer door Poetin werden uitgeschreven.
Lees het hele artikel

Omhoog

Alijev-bewind vreest 'oranje opstand'

Liesbeth Belloni

Op zondag 6 november aanstaande worden er parlementsverkiezingen gehouden in Azerbeidzjan, een voormalige sovjetrepubliek in de zuidelijke Kaukasus. De republiek aan de westkust van de Kaspische Zee is vanwege haar olievoorraad potentieel rijk, maar de werkloosheid en armoede onder de bevolking, vooral buiten de hoofdstad Bakoe, is groot. De Azerbeidzjaanse overheid staat niet bekend als democratisch, noch als een die het nauw neemt met de mensenrechten.

De partijleider van Azerbeidzjan uit de communistische tijd, Heydar Alijev, kwam in 1993 opnieuw aan de macht. Hij richtte de Partij van Nieuw Azerbeidzjan (NPA) op, die tot op heden zo'n 90 procent van de zetels in Azerbeidzjaanse parlement bezet. Heydar Alijev overleed in 2003, maar op 15 oktober van dat jaar werd zijn zoon Ilham, tijdens verkiezingen die alom als frauduleus werden, bestempeld gekozen tot de nieuwe president.
Lees het hele artikel

Omhoog

Herkansing voor de Oranje revolutie

Jan Limbeek

De Oekraïense president Viktor Joesjtsjenko werd in december 2004 gekozen op de golven van een vreedzaam protest dat de geschiedenis inging als de Oranje-revolutie. De algemene verwachting, ook door hemzelf uitgesproken, was dat hij als pro-westerse hervormer flink de bezem zou halen door het oude regime. Met name de corruptie wilde hij hard aanpakken. Het hoeft niemand te verbazen dat de praktijk weerbarstiger bleek dan de euforische vergezichten van dat moment. Maar dat de resultaten zozeer zouden tegenvallen, had geen enkele onafhankelijke waarnemer verwacht.

Het regime van zijn voorganger Leonid Koetsjma, die tussen 1994 en 2004 president van Oekraïne was, werd steeds corrupter. Het gebruikte afwisselend de wortel en de stok om de macht te behouden. Onderdelen van de Oekraïense economie en economische privileges gingen naar zakenmensen die zich loyaal betoonden. Tegenstanders van het regime werden in toom gehouden met beschuldigingen van corruptie, verduistering en andere kompromat.
Lees het hele artikel

Omhoog

Nummer 1

René Does

Op 22 augustus werd Maria Sjarapova de eerste Russische tennisster in de geschiedenis die de eerste plaats op de WTA-lijst veroverde, de pervaja raketka van de wereld. Ze staat nu voor de opdracht zich twee naaste achtervolgsters, Lindsey Davenport en Kim Clijsters, van het lijf te houden.

De langbenige blonde Russin heeft een illustere voorgangster: Anna Koernikova. Maar anders dan Koernikova, die haar tennistalent verkwanselde in de glitterwereld van de showbusiness, lijkt Sjarapova zich goed bewust van het feit dat haar enorme populariteit en marktwaarde in de eerste plaats op haar tennisresultaten stoelen.
Lees het hele artikel

Omhoog

Mollywood

René Does

Het is misschien inmiddels een cliché om de Russische filmindustrie 'Mollywood' te noemen. De term is niettemin zeer op zijn plaats, want het filmbedrijf in Rusland maakt de laatste jaren een enorme bloei door en gaat welbewust de concurrentie aan met de producties uit Hollywood.

De afgelopen twee jaar zijn er twee enorm populaire Russische blockbusters uitgekomen: Nachtwacht (2004), een science fictionfilm vol speciale effecten die zich afspeelt in de Moskouse buitenwijken van regisseur Timoer Bekmambetov, en Turks gambiet (2005) van Dzjanik Fajzijev naar de gelijknamige roman van Boris Akoenin, een avonturenfilm die zich afspeelt tijdens de Turks-Russische oorlog van 1877.
Lees het hele artikel

Omhoog

Revolutie bij Lenfilm

Charles Hoedt

Lenfilm gaat op de schop. De filmkolos wordt geprivatiseerd en gaat in de toekomst meer blockbusters produceren. 'Russische filmsterren moeten beter in de markt worden gezet.'

Het is even pauze in stage 4. In de gang voor de studio zitten vreemd uitgedoste ruimtewezens op een bankje uit te rusten. Een groepje acteurs, verkleed als ridders en ander middeleeuws gespuis, overlegt met elkaar. 'Opnames voor Hard to be a God,'vertelt Aleksandr Pozdnjakov van Lenfilm, de filmstudio en -productiekolos van Sint Petersburg. 'Naar het gelijknamige boek van de gebroeders Stroegatski. Die ken je toch wel?' Hoewel hun werk al in de jaren zestig verscheen, gelden de Stroegatski's nog altijd als dé sciencefictionschrijvers van Rusland. Ze zijn populair bij jong en oud.
Lees het hele artikel

Omhoog

Inhoudsopgave nr.6 (december) 2005

redactioneel

actualiteit

Poetin was hier

Franse toestanden?

Politieke seksfilm

Vogelgriep treft Russische kip

Moeilijke start Vagina Monologen

Nazarbajev herkozen

onderwijssamenwerking

Overwegingen bij de jaarwisseling

ostalgie

Wachten op het Ampelmännchen

Selectieve nostalgie

column

ostalgie

Welkom terug in Joegoslavië

Op zoek naar sovjetnostalgie

Orde in Orenboerg

Officiële en alledaagse sovjettaal

'Kameraden, dat hebben jullie weer mooi voor elkaar'

boekbesprekingen

• Smakelijk eten op z'n Russisch: Prijatnogo appetita!
• Ivan the Terrible. First tsar of Russia
• Wereldrevolutie. De communistische beweging van Marx tot Kim Jung Il
• What Stalin knew. The enigma of Barbarossa
• Het boek Hitler. Het onthullende dossier van de Russische geheime dienst
• De oorlogen van een Indische krijgsgod. Het wonderbaarlijke leven van Louis Grondijs
• Pop culture Russia! Media , arts and lifestyle
• Mijn Russische ziel
• Hollandse landverhuizers: Het hemels vaderland. Hollanders in Siberië en Geen geluk. Mennonieten in Siberië
• Mongolia
• De goede Stalin

Franse toestanden?

René Does

De rellen en brandstichtingen in de Franse voorsteden van afgelopen november hebben in Rusland grote indruk gemaakt. Er is veel gepraat en geschreven over de achtergronden van de gebeurtenissen en over de vraag of Rusland dergelijke ongeregeldheden ook staat te wachten.

In de nachten van 15 en 16 november hebben jongeren in de stad Tsjeljabinsk in de Oeral drie auto's in brand gestoken. Dat het voorbeeld van Frankrijk werd gevolgd, lijkt waarschijnlijk, maar het is onduidelijk wat de aanzet vormde: gewone dronkenschap of vergelijkbaar maatschappelijk protest.
Lees het hele artikel

Omhoog

Wachten voor het Ampelmännchen

Koos Boertjens en Neeltje de Kroon

Terugverlangen naar vroeger, toen het zoveel beter was. Het overkomt iedereen wel eens. In de DDR lijkt het verleden echter nog sterker te leven dan in andere landen.

Iedereen die ooit een bezoekje aan Berlijn bracht zal het kunnen bevestigen: de Deutsche Demokratische Republik is, zestien jaar na de val van de Muur, nog geen verleden tijd. Al is het maar door de DDR-sportjackjes waar veel jongeren in rondlopen of door de authentieke stoplichten met het Ampelmännchen. De term waaronder het terugverlangen naar de Oost-Duitse tijden bekend is geworden, Ostalgie, is een combinatie van - ook Duitsers zijn dol op woordgrapjes - Nostalgie en Ost.
Lees het hele artikel

Omhoog

Selectieve nostalgie

René Does

Tijdens de viering afgelopen mei van de zestigste verjaardag van de overwinning op nazi-Duitsland verklaarde de Russische president Poetin dat het uiteenvallen van de Sovjet-Unie 'de grootste catastrofe' van de twintigste eeuw was. Blijkbaar vond Poetin het politiek opportuun om bij deze gelegenheid - de Russen vinden de triomf op de nazi's het hoogtepunt van de sovjetgeschiedenis - zijn opmerking te maken. Wil de Russische bevolking een herstel van de Sovjet-Unie? Is zij overvallen door nostalgie naar oude sovjettijden?

Als grootste en leidende natie in de voormalige veelvolkerenstaat leefde er vooral onder de Russen een sterk sovjetpatriottisme. Onderzoeken wijzen uit dat na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie dit sovjetpatriottisme onder de burgers niet werd vervangen door sterke Russische vaderlandsliefde, maar vooral door lokaal patriottisme. Het begrip 'vaderland' werd nu vooral verbonden met de provincie, de stad en het dorp waar men geboren is. Kenmerkend in dit verband is dat Poetin snel na zijn aantreden het sovjetvolkslied in ere herstelde om de nationale eenheid te versterken.
Lees het hele artikel

Omhoog

Op zoek naar sovjetnostalgie

Charles Hoedt

De Sovjet-Unie lijkt weer helemaal in. Er zijn Lenin-restaurants en CCCP-cafés. Retro-dance parties en musea waar je naar de keuken uit een kommoenalka kunt kijken. 'Maar het gaat niet om al die symbolen. Wat we missen is een gevoel van saamhorigheid.'

'Livernaja kolbasa!' roept Olga spontaan uit als antwoord op de vraag wat ze het meeste mist als ze terugdenkt aan haar kindertijd in de Sovjet-Unie. Leverworst. Blijkbaar heb ik een gevoelige snaar geraakt, want de 22-jarige Russin, afgestudeerd docente Engels, weet van geen ophouden. 'Oh, wat smaakte die vroeger lekker', ratelt ze, 'net als de ijsjes van toen. Nee, zo maken ze die niet meer helaas. We hadden maar weinig keuze, er waren misschien maar drie soorten worsten te koop, tegen de wel veertig soorten van tegenwoordig, maar de smaak van de sovjetleverworst was onovertroffen. Zo puur, zo natuurlijk. Mijn ouders hebben het er nog vaak over. Met de val van het communisme is ook die worst verdwenen.'
Lees het hele artikel

Omhoog

'Kameraden, dat hebben jullie weer mooi voor elkaar'

László Marácz

Vijftien jaar na de val van het communisme zijn er in Hongarije nog maar weinigen die met nostalgie terugkijken naar het communistische verleden. In Hongarije is ostalgie geen mode geworden. Hongaren zullen hun best doen om de buitenstaander uit te leggen dat er voorgoed een streep onder het communisme is gezet.

Het is in Hongarije bij wet verboden om symbolen van dictatoriale regimes te gebruiken. Op kleding of in het straatbeeld mogen de communistische symbolen, de vijfpuntige rode ster en de hamer en sikkel, niet meer gepopulariseerd worden, net zo min overigens als het hakenkruis van het nationaal-socialisme. Wie zich inlaat met dergelijke uitingen van ostalgie riskeert een zware boete of zelfs gevangenisstraf.
Lees het hele artikel

Omhoog

Smakelijk eten op z'n Russisch

Bruno Naarden

De kwaliteit van een kookboek wordt vooral bepaald door de deskundigheid en zorgvuldigheid waarmee een auteur recepten verzamelt en in zijn keuken uitprobeert. Aan deze elementaire eisen voldoen de meeste kookboeken niet. Recepten worden niet zelden lukraak uit andere kookboeken overgenomen zonder in de praktijk op hun bruikbaarheid beproefd te zijn.

Omdat kookvoorschriften geen opwindende literatuur vormen, wordt in kookboeken vaak meer aandacht besteed aan het uiterlijk dan aan de inhoud. Recepten worden opgevrolijkt en aangekleed met luchtige teksten en mooie plaatjes die meestal weinig essentieels toevoegen.

Toch is het ook altijd mogelijk iets nuttigs toe te voegen, vooral wanneer het recepten uit een buitenlandse keuken, zoals de Russische, betreft. Praktische informatie over de verkrijgbaarheid van bijzondere ingrediënten is bijvoorbeeld handig. Juist bij een Russisch kookboek kan een historische inleiding of een historische toelichting bij een recept zinvol zijn en verklaren hoe bepaalde gerechten zijn ontstaan of hoe zij moeten worden bereid om hun specifieke smaak te krijgen.
Lees het hele artikel

Omhoog